เมื่อคืนนี้ผมนั่งอ่านหนังสือ Prisoners of Geography
ในตอนที่เขาพูดถึงภูมิรัฐศาสตร์ของจีนครับ ความยาวประมาณ 30 หน้า ผลก็คือ ..อ่านรวดเดียวจบ.. เพราะสนุกดี
หนังสือเล่มนี้ทำให้ผมเข้าใจจีนขึ้นเยอะว่า ธิเบตสำคัญยังไง ซินเจียงสำคัญยังไง และญี่ปุ่นเป็นหอกข้างแคร่ของจีนเพราะอะไร
ขอนำมาเรียบเรียงเล่าสู่กันฟังดังนี้ครับ ยาวหน่อยนะครับ สู้ๆครับ
.
.
เปิดเรื่องขึ้นมา ผู้เขียนคือนายทิม มาร์แชล เขาเล่าว่าในเดือนตุลาคม 2006 (16 ปีที่แล้ว) กองเรือบรรทุกเครื่องบินของสหรัฐกำลังแล่นเรืออยู่แถวๆเกาะโอกินาวา ไม่ไกลจากทะเลจีนตะวันออกเท่าไร
ขณะที่กองเรืออเมริกันกำลังแล่นสอดส่องดูความเคลื่อนไหวของชาติอื่นๆอยู่ จู่ๆเรือดำน้ำของกองทัพเรือจีนก็โผล่พรวดขึ้นมาลอยลำอยู่กลางกองเรือบรรทุกเครื่องบินอเมริกันชนิดไม่มีปี่มีขลุ่ย
งานนี้ทำเอากองทัพอเมริกันเกิดความรู้สึกขึ้นมาสองประการคือ คือ “ทึ่ง” และ “โมโห”
ที่ว่า “ทึ่ง” ก็คือ อเมริกันไม่เคยคาดคิดมาก่อนว่าสมรรถนะของเรือดำน้ำพลังดีเซลของจีนจะสามารถแล่นได้เงียบกริบและแอบสะกดรอยกองเรืออเมริกันมาได้ตั้งนาน โดยไม่มีใครรู้ตัว
ที่ว่า “โมโห” ก็คือ ระยะห่างระหว่างของเรือดำน้ำจีนกับเรือบรรทุกเครื่องบินคิตตี้ฮอว์ก (Kitty Hawk) นั้น อยู่ในระยะยิงตอร์ปิโดของเรือดำน้ำจีนพอดี
เรียกว่าจีนลบเหลี่ยมอเมริกันน่าดู เพราะอย่าลืมว่าในกองเรือบรรทุกเครื่องบินของอเมริกันนั้น นอกจากจะมีเรือบรรทุกเครื่องบินเป็นไข่แดงแล้ว ยังมีฝูงเรือพิฆาต และเรือรบต่างๆคุ้มกันรายล้อม รวมแล้ว 12 ลำ บนฟ้าก็มีทั้งเครื่องบินคุ้มกัน ใต้น้ำก็มีเรือดำน้ำลาดตระเวนอีก
เรือดำน้ำจีนลำนี้โผล่ขึ้นมาแสดงตัวให้ทหารเรืออเมริกันแตกตื่นอยู่สักพักก็ดำน้ำหายไป ทิ้งไว้แต่ความอับอายและตื่นตะลึงของกองทัพเรืออเมริกัน
ผู้เขียนเขาบอกว่า เรื่องนี้เปรียบเสมือนว่า ในขณะที่บอร์ดผู้บริหารบริษัทโค้กกำลังประชุมลับกันอยู่พักใหญ่ จู่ๆก็มีผู้บริหารเป๊ปซี่โผล่หัวขึ้นมาจากใต้โต๊ะกลางที่ประชุมหลังจากนั่งแอบฟังอยู่เงียบๆตั้งนาน
ไม่ว่าอเมริกาจะชอบหรือไม่ชอบก็ตาม จีนในทุกวันนี้คือมหาอำนาจเต็มตัวแล้ว
.
.
จีนนั้นเป็นแหล่งอารยธรรมมายาวนานกว่า 5 พันปี และการรวมชาติจีนจนเป็นปึกแผ่นมั่นคงนั้น เกิดจากความสามารถของชาวฮั่น (Han) ซึ่งในปัจจุบันนี้เป็นเชื้อชาติของคน 90% ในแผ่นดินจีน
จีนนั้นมีภาษาหลักคือ แมนดาริน (จีนกลาง) รองลงมาคือ กวางตุ้ง ซึ่งภาษาจีนทั้งสองแบบนี้ มีภาษาเขียนเหมือนกัน เพียงแต่อ่านต่างกันเท่านั้นเอง
เมื่อเรากางแผนที่ประเทศจีนออกมาดู เราจะเห็นว่าจีนนั้นกว้างใหญ่ไพศาลมาก หากเรามองไปทางขวา (ตะวันออก) ของแผ่นดินจีนจะเห็นที่ราบสีเขียวๆกว้างใหญ่ เรียกว่า “ที่ราบจีนตอนเหนือ” (North China Plain)
ที่ราบจีนตอนเหนือนี้คือแหล่งกำเนิดอารยธรรมของจีน ชาวฮั่นสร้างอาณาจักรก็สร้างตรงนี้ กำแพงเมืองจีนก็อยู่ตรงนี้ เพราะแผ่นดินตรงนี้อุดมสมบูรณ์จากแม่น้ำใหญ่ 2 สาย คือ แม่น้ำเหลืองกับแม่น้ำแยงซี
แม่น้ำสองสายนี้คือเส้นเลือดใหญ่ที่หล่อเลี้ยงคนจีน เสมือนกับแม่น้ำไนล์ในอิยิปต์
เมืองสำคัญๆ เช่น กรุงปักกิ่ง เซี่ยงไฮ้ รวมถึงมณฑลที่สำคัญทางเศรษฐกิจทั้งหลายที่เราคุ้นชื่อ ก็ล้วนแต่อยู่ทางฝั่งตะวันออกทั้งสิ้น
.
.
หากเราติดตามข่าวสารโลกมาเรื่อยๆ คงจะจำได้ว่า โลกตะวันตกพยายามบ่อนแซะจีนอยู่ 2 เรื่อง คือ “ปลดปล่อยธิเบต” และ “การละเมิดสิทธิมนุษยชนในซินเจียง”
เรื่องธิเบตนั้นออกจะโด่งดังสักนิด เพราะมีองค์ดาไลลามะที่เอามาชูเป็นตัวละครได้ แถมดาราหนุ่มใหญ่อย่างริชาร์ด เกียร์ ก็เคยออกมาช่วยหนุนให้จีนให้เอกราชกับธิเบต
ถ้าเรากลับไปดูแผนที่จีนอีกสักนิด จะเห็นว่าธิเบตคือพื้นที่สีน้ำตาลเข้มอยู่ทางซ้ายล่าง (ตะวันตก)
สีน้ำตาลเข้มในแผนที่นั้นหมายถึง แผ่นดินตรงนี้คือที่ราบสูงที่ใหญ่โตโอฬาร ทำให้ธิเบตมีชื่อเล่นว่า “หลังคาโลก” พื้นที่จำนวนมากปกคลุมด้วยน้ำแข็งเพราะสูงเสียเหลือเกิน เทือกเขาหิมาลัย เทือกเขาเอเวอเรสท์ก็อยู่ที่นี่
ความที่ที่ราบสูงธิเบตนี้สูงและหนาวเย็นมาก จึงเป็นจุดกำเนิดของแม่น้ำใหญ่หลายสายที่หล่อเลี้ยงผู้คนในภูมิภาคนี้ คือ แม่น้ำเหลือง แม่น้ำแยงซี แม่น้ำสาละวิน แม่น้ำพรหมบุตร รวมทั้งแม่น้ำโขงที่ไหลมาถึงบ้านเราด้วย
ดังนั้น ต่อให้อีกกี่สิบดาไลลามะ จีนก็ไม่มีวันปล่อยให้ธิเบตไป เพราะต้นน้ำของแม่น้ำใหญ่ที่เลี้ยงคนจีนอยู่นั้น กำเนิดจากที่นี่ทั้งสิ้น
นอกจากนี้ธิเบตยังมีชายแดนติดกับอินเดียซึ่งเป็นคู่กรณีของจีนมายาวนานด้วย การที่ธิเบตจะเป็นเอกราชนั้นเป็นสิ่งที่จะไม่มีวันเกิดขึ้นแน่นอน
เพราะนี่คือ “ภูมิรัฐศาสตร์” ครับ
วิศวกรรถไฟยุโรปนั้นเคยกล่าวไว้ว่า จีนไม่มีวันที่จะนำความเจริญจากฝั่งตะวันออกเข้ามาสู่ธิเบตได้ เพราะการสร้างทางรถไฟขึ้นมาบนที่ราบสูงธิเบตที่ปกคลุมด้วยน้ำแข็งตลอดปีตลอดชาตินั้น “เป็นไปไม่ได้”
….แต่จีนทำได้และทำเสร็จแล้วด้วย
จีนสร้างทางรถไฟความยาวมหาศาลขึ้นไปถึงเมือง Lhasa ในธิเบตได้สำเร็จในปี 2006 ซึ่งการมีรถไฟย่อมหมายถึงสินค้านานาชนิด ทั้งอาหาร, ทีวีสี, เครื่องใช้ไฟฟ้า และความทันสมัยทั้งปวง
ที่สำคัญคือ ทางรถไฟนั้นนำ”ชาวฮั่น”จำนวนมหาศาลเข้ามาถึงธิเบตได้โดยง่าย เพื่อมาลงหลักปักฐานอยู่ที่ธิเบต จนกระทั่งทุกวันนี้ชาวฮั่นคือชนส่วนใหญ่ของธิเบตไปเรียบร้อยแล้ว
ยุทธศาสตร์ของรัฐบาลจีนนั้นแยบยลและบอกให้เรารู้ว่า “จีนไม่เคยรีบร้อน”
.
.
เมื่อเรากวาดตาขึ้นจากธิเบตไปทางเหนือ จะพบกับแผ่นดินอันกว้างใหญ่ของชาวมุสลิมอุยกูร์ คือ มณฑลซินเจียง (Xinjiang)
ซินเจียงนี้ก็เช่นเดียวกับธิเบต คือ ต้องการเป็นเอกราชจากจีน และคนอุยกูร์เขาเคยทำกันถึงขนาดที่ตั้งชื่อประเทศตัวเองว่า “เติร์กกิสถาน – Turkestan” เรียบร้อยแล้ว
แต่ด้วยความสำคัญทางภูมิศาสตร์ของซินเจียงแล้ว ความหวังที่จะเป็นเอกราชนั้นดูจะริบหรี่เหลือเกิน แถมยังว่าชาวซินเจียงไม่มีไอดอลหรือสัญลักษณ์อย่างดาไล ลามะ ให้คนทั้งโลกได้รู้จักและเห็นอกเห็นใจ
ขบวนการเอกราชของชาวอุยกูร์ก็เลยไม่เป็นที่รู้จักเท่าไร
ที่ตั้งของซินเจียงนั้น เป็นจุดยุทธศาสตร์สำคัญของจีนด้วยเหตุผล 4 ข้อใหญ่ๆ
หนึ่ง… ซินเจียงเป็นมณฑลที่มีชายแดนติดกับ 8 ประเทศ คือ รัสเซีย อินเดีย ปากีสถาน อาฟกานิสถาน มองโกเลีย คาซัคสถาน เคอกิสสถาน ทาจิกิสสถาน
กองทัพจีนให้ความสำคัญกับซินเจียงมากๆ จนถึงกับสร้างทางรถไฟกว้างพิเศษที่สามารถบรรทุกรถถังและยุทโธปกรณ์หนักมาถึงได้โดยง่าย
สอง… ซินเจียงเป็นพื้นที่ทดสอบอาวุธนิวเคลียร์ของจีน
สาม… ซินเจียงมีแร่ธาตุ มีน้ำมันดิบ ซึ่งจีนนั้นเป็นชาติที่ต้องการพลังงานมหาศาล การพบแหล่งน้ำมันที่ซินเจียงจึงเป็นข่าวดีของรัฐบาลจีน
สี่… ประการสุดท้ายซึ่งเป็นประการสำคัญที่สุด
ซินเจียงคือ สี่แยกของนโยบายหนึ่งแถบหนึ่งเส้นทาง (One Belt, One Road) ซึ่งเป็นวิสัยทัศน์และนโยบายหลักของจีน
ถนนและทางรถไฟจีนจากปักกิ่งที่มาถึงซินเจียงนั้นจะวิ่งไปทางตะวันตกทะลุต่อออกไปยังเอเชียกลางและยุโรป เป็นเส้นทางที่เรารู้จักกันในนาม “เส้นทางสายไหม”
เพียงแต่เส้นทางสายไหมปัจจุบันนี้ กลายสภาพเป็นทางรถไฟความเร็วสูงสายไชน่า-ยุโรปไปแล้ว
ที่ซินเจียงนี้ยังมีถนนใหญ่อีกเส้นหนึ่งที่วิ่งวกลงไปทางใต้ ถนนเส้นนี้จะมุ่งใต้ตรงดิ่งไปยังท่าเรือน้ำลึกในเมืองกวาดาร์ (Gwadar) ประเทศปากีสถาน
จีนเป็นผู้สร้างท่าเรือน้ำลึกขนาดยักษ์แห่งนี้ไว้ พร้อมเซ็นสัญญาเช่า 50 ปีจากปากีสถาน ท่าเรือแห่งนี้คือหนึ่งในท่าเรือสำคัญของ One Belt, One Road
ซินเจียงจึงสำคัญมากต่อยุทธศาสตร์จีน ไม่ว่าอเมริกาหรือชาติยุโรปจะมาตอแยอะไรอย่างไร ก็คงได้แค่ทำให้จีนรำคาญเท่านั้น
และเช่นกันกับธิเบต จีนใช้ถนนและรถไฟนำชาวฮั่นเข้ามาถึงซินเจียง และค่อยๆกลมกลืนผสมปนเปไปกับชาวอุยกูร์ จนคาดว่าทุกวันนี้ในซินเจียงมีชาวฮั่นอาศัยอยู่มากกว่า 40% และทวีจำนวนเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ
.
.
จีนน้ันตั้งใจจะเป็นมหาอำนาจที่มีทางออกทะเลไปยัง 2 มหาสมุทร คือ มหาสมุทรแปซิฟิก กับมหาสมุทรอินเดีย ….เช่นเดียวกับอเมริกา ที่มีทางออกไป 2 มหาสมุทร คือ แปซิฟิกกับแอตแลนติก
การที่จีนสร้างท่าเรือน้ำลึกไว้ตามประเทศต่างๆหลายแห่ง เช่น ปากีสถาน บังคลาเทศ เมียนมาร์ ศรีลังกา เรื่อยไปจนถึงประเทศเคนยา ในทวีปแอฟริกานั้น คือ การเปิดทางออกยังมหาสมุทรอินเดีย
เพราะเมื่อจีนมีท่าเรือน้ำลึกแล้ว การที่จีนจะมีกองทัพเรือออกไปคุ้มครองท่าเรือและเส้นทางการเดินเรือ ย่อมจะเกิดขึ้นได้
ส่วนทางฝั่งแปซิฟิกนั้น จีนมีทะเลจีนตะวันออกและทะเลจีนใต้ เป็นทางออกขนาดมหึมาอยู่แล้ว คงยังมีแต่ญี่ปุ่นที่เป็นก้างขวางคออยู่
สิ่งเดียวที่จีนรอคอยอยู่ก็คือ “เรือบรรทุกเครื่องบิน” เพราะการมีกองเรือบรรทุกเครื่องบินจะทำให้กองทัพเรือจีนออกไปโลดแล่นได้ไกลเท่าที่ต้องการ
ปี 2017 จีนซื้อเรือบรรทุกเครื่องบินมือสองมาจากยูเครน และใช้เป็นเรือฝึกกำลังพลนายทหารรุ่นใหม่ๆให้คุ้นเคยกับการทำงานบนเรือบรรทุกเครื่องบินที่จีนกำลังเร่งผลิตอยู่ในเวลานี้
จีนตั้งเป้าหมายไว้ว่าในปี 2035 จีนจะมีกองเรือบรรทุกเครื่องบินพร้อมปฏิบัติงานทั้งหมด 6 กองเรือ
.
.
ขอจบบทความยาวเหยียดในตอนนี้ด้วยเรื่องเล่าดังนี้ครับ
วาทะอันโด่งดังของนายกรัฐมนตรีจีนโจว เอิน ไหล เกิดขึ้นเมื่อปธน.ริชาร์ด นิกสัน ตั้งคำถามแหย่ท่านว่า
“ผลกระทบจากการปฏิวัติฝรั่งเศสคืออะไร? – What is the impact of the French revolution?”
ท่านโจว เอิน ไหล ตอบว่า “ยังเร็วเกินไปที่จะพูด – It’s too soon to tell”
….คำตอบของท่านโจว บอกให้เรารู้ว่า “จีนไม่เคยรีบ แต่จีนมีวิธีที่แนบเนียนแยบยลในการทำให้ได้ในสิ่งที่ต้องการเสมอ”….
.
.
ราตรีสวัสดิ์ครับ ว่างๆก็ไปซื้อเล่มนี้มาอ่านกันนะครับ ผมเอามาสรุปบ่อยๆ ประเดี๋ยวนายทิม มาร์แชลคนเขียนเขาจะน้อยใจเอา มีขายที่คิโนะคุนิยะ เล่มละ 460 บาทครับ
